Lưu trữ cho từ khóa: chuyen trang vinh hoang

Làng 400 năm nói trạng, bắt “hổ đi cày thay trâu”

28/09/2015 Phi Hổ Để lại phản hồi

Ở miền quê lụt bão liên miên, trưa hè nắng rát, những câu chuyện trạng Vĩnh Hoàng (Quảng Trị) mang đến tiếng cười khỏe khoắn, giúp nông dân thêm yêu cuộc sống. Theo các bô lão, làng Vĩnh Hoàng được thành lập khoảng thế kỷ 17-18, nay là thôn Huỳnh Công Tây, xã Vĩnh Tú (Vĩnh Linh, Quảng Trị). Từ ngày lập làng, những câu chuyện trạng bắt đầu được sáng tác và lưu truyền, tiếp nối cho đến nay khoảng 400 năm. Vĩnh Hoàng xưa có nghề trồng dưa đỏ nổi tiếng khắp vùng. Để nói về kích cỡ của quả dưa, người dân sáng tạo ra câu chuyện “bắt – bọp mỏi tay”. Chuyện kể rằng, một hôm nông dân ra đồng thăm ruộng dưa thì thấy yên ắng. Bỗng thấy quả dưa có lỗ đỏ, lại gần có nhúm lông chim thò ra. Người nông dân bịt lỗ lại, chậm rãi thò tay vào bắt ra không biết bao nhiêu là quạ, bọp (bóp) chết chim đến mỏi tay. Chỉ thoáng thả tay ra là quả dưa như như muốn bay lên trời. “Quả dưa đỏ to đến độ chứa được cả bầy quạ”, ông Trần Đức Trí, 77 tuổi, kể chuyện giọng luyến láy, đôi mắt bí hiểm gợi trí tò mò cho người nghe.

Ông Trí kể lại câu chuyện phóng đại về độ lớn của quả dưa làng Vĩnh Hoàng. Ảnh: Hoàng Táo

Ông Trí là số ít người có năng khiếu kể chuyện còn sót lại của làng trạng Vĩnh Hoàng. Khoảng 10 năm trước, khi đôi tai chưa nghễnh ngãng, ông chuyên đi kể chuyện trạng Vĩnh Hoàng khắp tỉnh Quảng Trị. “Cuộc sống vất vả, những câu chuyện trạng tiếu lâm giúp người dân quên đi cực nhọc, giải tỏa tâm lý để hăng hái lao động”, ông Trí nói.

Lão nông này kể, một bữa ông dắt bò ra đồng sớm, cày nhanh cho thoát cái nắng oi bức mùa hè. Chỉ trong chốc lát đã cày xong một luống khiến ông ngỡ ngàng. Đến khi trời tảng sáng, nhìn lại thì phát hiện một con hổ đang kéo cày. “Sẵn cây rựa trong tay, tui chặt phát đứt cày, hắn chạy mất. Thế là mất buổi cày”, ông Trí kể chuyện mất buổi cày.

“Cọp hung dữ ai cũng sợ, riêng quê tôi thì nó đi cày thay trâu”, ông Trí hóm hỉnh nói.

Cho đến thời kháng chiến và cuộc sống hiện đại sau này, chuyện trạng được sáng tạo thêm, biến thiên theo năm tháng. Ông Trần Hữu Chư kể câu chuyện trạng hơi hướng hiện đại: “Thức giấc trong hầm thì sờ thấy có thêm đứa con mô ra nóng hổi. Tỉnh giấc mới biết là quả bom giặc ném rơi trúng hầm. Trong kháng chiến gian khổ, người dân không còn sợ bom đạn nữa, sống chung với đạn bom mà sáng tác ra chuyện trạng”.

Kể chuyện trạng ở địa phương hiện nay chỉ còn trên mười người, trong đó có ông Chư. Nhằm phổ biến đến thế hệ sau, ông thường xuyên đi kể chuyện trạng ở các trường học trong xã, huyện. Lão nông 76 tuổi này đã dành gần 10 năm sưu tầm được khoảng 70 chuyện của cha ông. Những lúc rảnh rỗi, ông lại chuyển thể câu chuyện trạng thành những bức tranh để thêm phần sinh động.

Ông Trần Hữu Chư (bên trái) 10 năm sưu tầm chuyện trạng để lưu giữ văn hóa cha ông. Ảnh: Hoàng Táo

Những năm gần đây, trường cấp 1, 2 xã Vĩnh Hoàng thường đưa những câu chuyện trạng vào các tiết học ngoại khóa, những buổi văn nghệ. Nhờ đó, 3 em nhỏ của làng Vĩnh Hoàng được bồi đắp, nay có năng khiếu kể chuyện không kém ông cha.

Theo ông Chư, vùng quê Vĩnh Hoàng không được thiên nhiên ưu đãi, lụt bão liên miên, trưa hè nắng rát. Những câu chuyện trạng tiếu lâm Vĩnh Hoàng mang đến tiếng cười khỏe khoắn, hồn nhiên của người lao động.

“Những câu chuyện trạng đều có ít nhiều yếu tố thực tế cuộc sống, người dân nói phóng đại lên để mua vui. Người kể hư cấu, cường điệu một cách hợp lý để mang lại sự bất ngờ, khiến người nghe tưởng tượng mà cười. Cái cười ở đây ngạo nghễ, nêu bật điểm mạnh của mình để thắng mọi gian nguy từ thiên nhiên đến con người”, ông Chư nói về sự khác biệt của chuyện trạng Vĩnh Hoàng.

Khẳng định chuyện trạng Vĩnh Hoàng là nét đẹp văn hóa cần bảo tồn và phát triển. Ông Hoàng Kim Khanh, Phó chánh văn phòng huyện Vĩnh Linh cho hay, hàng năm huyện đều tổ chức ngày hội văn hoá, trong đó trạng Vĩnh Hoàng luôn được chú trọng. “Những năm gần đây, huyện đã quan tâm bồi dưỡng, phát triển trạng Vĩnh Hoàng trong giới trẻ, những câu chuyện mới gắn với cuộc sống hiện đại”, ông Khanh thông tin.

Hoàng Táo

Truyền Kỳ Trạng

Chuyện Trạng Ông Chư

04/09/2015 Phi Hổ Để lại phản hồi

Tôi đang chăm sóc mảnh vườn và đào thêm mấy cái hố trồng mấy cây tiêu, giống mới lấy từ bên Tàu về. Giờ giải lao tôi ngồi uống nước chè, bà nhà tôi bưng ra một rá môn luộc, hơi còn bốc lên nghi ngút.

Ông Trần Hữu Chư – người lưu giữ nét đẹp văn hóa Trạng Vĩnh Hoàng

Tôi ngồi vào cầm lên một củ, tay nắn nắn nghe cứng lắm. Tôi bảo : “Mụ nấu môn gì mà còn cứng rứa?” Bà nhà tôi đáp: “Môn lựu đạn tê, nỏ mà cứng!”. Tôi cũng chịu thôi, đành cầm củ môn lên bóc vỏ để ăn, chẳng may củ môn nóng quá, tôi tuột tay làm rớt xuống. Ai dè con chó khoang chực dưới chân tôi, bị củ môn rớt trúng, chết tươi. Rứa mà vẫn chưa thôi củ môn bật từ dưới đất văng ra ngoài sân đề luôn 3 con gà chết bẹp và 7 con không gãy cánh thì cũng bị què giò.

Mụ nhà tôi nãy giờ đang bì bập điếu thuốc bọ ở bên hiên nhà thấy vậy liền hốt hoảng chạy ra sân coi thử răng mà gà qué kêu loạn xạ đi rứa. Ra đến nơi, mụ vất vội điếu thuốc bọ đang hút dở ra ngoài nương, lăng xăng chạy lại ai dè không ngó nên diếu thuốc bọ bay trúng 2 cây tiêu làm hắn trúc nhào xuống đó. Hết tôi nhìn mụ rồi mụ lại nhìn tôi, rứa là thiệt hại to rồi. Tôi cũng tiếc của nhưng sợ mụ nhà tôi còn tiếc hơn nên đành lấy lời an ủi: “Không can chi cả mụ ơi! Chừ gà thì cũng chết rồi, tiêu thì cũng đã đổ, mụ đem 3 con gà chết ra làm thịt đi, sẵn có tiêu tươi đây làm gà chắm muối tiêu tươi cũng được. Lâu rồi chưa gặp con cháu, mụ gọi hắn về cả đây làm một bữa cho vui!”. Mụ nhà tôi đỡ xót của, cười hi hi.

Hữu Chư

Tin ngoài làng,Tin trong làng xã,Tin Tức

Gìn giữ chuyện Trạng Vĩnh Hoàng

04/09/2015 Phi Hổ Để lại phản hồi

Trạng Vĩnh Hoàng là một hiện tượng trào phúng độc đáo của văn học dân gian Quảng Trị, xuất hiện cách đây khoảng ba bốn trăm năm. Tuy nhiên, Trạng Vĩnh Hoàng đang có nguy cơ bị mai một vì hình thức kể chuyện truyền miệng. Trăn trở với sự mất dần của Trạng Vĩnh Hoàng, anh Nguyễn Văn Thanh, hiện công tác tại Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Trị đã cất công tìm tòi, nghiên cứu, ghi lại những chuyện Trạng để xuất bản một cuốn sách nhằm lưu giữ chuyện Trạng Vĩnh Hoàng.

Ông Trần Hữu Chư giới thiệu bức tranh mình vẽ minh hoạ cho chuyện Trạng Vĩnh Hoàng.

Trạng Vĩnh Hoàng bắt nguồn từ những sự việc thật, được người kể biến hóa bằng cách cường điệu, hư cấu một cách có lý, mang tính hài hước làm cho người nghe tưởng tượng, ngạc nhiên mà cười để quên đi những khó khăn, gian khổ. Ông Trần Hữu Chư, một trong hai người sưu tầm và kể được nhiều chuyện Trạng Vĩnh Hoàng nhất ở Vĩnh Tú cho biết: Trong chiến tranh, Vĩnh Linh là vùng tuyến đầu ác liệt nhất, đã phải chịu sức hủy diệt tới 7 tấn bom và 70 quả đạn trên một cây số vuông. Nhưng người Vĩnh Hoàng vẫn lạc quan và họ vẫn nói Trạng và kể chuyện Trạng trong sinh hoạt hàng ngày, trong các hội nghị của huyện, trong chiến hào, trên mâm pháo, dưới địa đạo.

Trăn trở trước sự mai một của chuyện Trạng, anh Nguyễn Văn Thanh đã cất công tìm về làng Trạng Vĩnh Hoàng để gặp các vị cao niên trong làng ghi lại những chuyện trạng. Anh Thanh vốn không phải là người quê Quảng Trị, nhưng sau nhiều lần được nghe kể chuyện Trạng Vĩnh Hoàng đã say mê chuyện Trạng. Năm 2007 anh đã quyết tâm tìm tòi, sưu tập để biên soạn một cuốn sách về chuyện Trạng.

Cả vùng Vĩnh Hoàng xưa giờ chỉ còn hai người biết nhiều và kể được chuyện Trạng Vĩnh Hoàng là ông Trần Hữu Chư và ông Trần Đức Trí. Do vậy, những ngày nghỉ, anh Thanh đi xe máy gần 40 km từ thành phố Đông Hà ra làng Huỳnh Công Tây, Vĩnh Tú để nghe kể và ghi chép lại những câu chuyện Trạng. Đặc biệt anh đã khai thác được khá nhiều chuyện Trạng từ ông Trần Hữu Chư, người trước đây đã từng có hàng chục năm ghi chép lại chuyện Trạng của những bậc cao niên trong làng và đã vẽ tranh minh hoạ cho những câu chuyện trạng ấy.

Đặc điểm của Trạng Vĩnh Hoàng là lớp từ cổ, từ địa phương pha từ đệm nghe rất hài như: hấy, há, đực bọ, lạo, ôốc doộc, ôông ngai. Như trong các truyện “Bắt bọp“, “Cây ớt“, “Ăn khoai lang nghẹn cổ“, “Cây khoai bò hai tỉnh”, “Đi câu cá đô”,… đã tạo nên đặc thù riêng cho Trạng Vĩnh Hoàng. Nhưng đến nay, do chịu ảnh hưởng chung của việc giao thoa văn hóa giữa các vùng, miền nên những từ này ít được sử dụng. Do vậy anh Thanh đã phải rất vất vả để tìm hiểu ghi chép những từ này để làm sao giữ được nguyên bản chuyện Trạng Vĩnh Hoàng.

Sau 5 năm sưu tầm, anh Thanh đã và bỏ tiền túi ra xuất bản cuốn sách “Chuyện làng trạng Vĩnh Hoàng”. Cuốn sách do Nguyễn Văn Thanh sưu tầm và biên soạn bao gồm các câu chuyện Trạng được chia ra nhiều thời kỳ: Thời sơ khai, thời kháng chiến chống Pháp, thời kháng chiến chống Mỹ và Thời hòa bình. Cuốn chuyện Trạng Vĩnh Hoàng này đã được người dân làng Trạng Vĩnh Hoàng đánh giá cao.

Ông Trần Hữu Chư cho rằng việc anh Thanh về làng sưu tầm để cho ra một cuốn sách về Trạng Vĩnh Hoàng là một việc làm rất đáng trân trọng. Cuốn sách sẽ góp phần lưu truyền vốn văn hoá dân gian đặc sắc của người xưa để lại, giúp lớp trẻ hiểu hơn về Trạng Vĩnh Hoàng, góp phần bảo tồn vốn văn hoá dân gian của người Vĩnh Hoàng xưa.

Anh Thanh cho biết, trong thời gian tới, anh sẽ tiếp tục sưu tầm những chuyện Trạng Vĩnh Hoàng trong thời kỳ đổi mới và bổ sung thêm những chuyện Trạng cũ để tái bản. Trong cuốn sách tái bản, anh cũng sẽ đưa thêm những bức tranh của “lão nông” Trần Hữu Chư, người đã có hàng chục năm miệt mài vẽ những bức tranh minh họa cho chuyện Trạng Vĩnh Hoàng.

Dương Vương Lợi